Ristikanzan oigevuksien yhtehine deklaratsii
Hyväksytty da sanottu julgi Ylehizen Assamblein rezol’utsiel 217 A
10. talvikuudu vuvvennu 1948
Karjalakse kiändi Natalja Sinitskaja
Preambula
Huomivoh ottajen, ku kaikile ristikanzoin pereheh kuulujile ominazen
arvontunnon da niilöin taza-arvozien da jagamattomien oigevuksien
tunnustamine on vällyön, oigevuksen da yhtehizen rauhan perusteh; da
huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksien halveksindu da väheksindy
suatettih varvartoimenpidoloih, kuduat nostatettih suuttumistu
rahvaskunnan ičentunnos, da ku moizen muailman luadimine, kuduas
rahvahil roihes sanan- da lujan uskon vällys da kuduas rahvas roitah
vällät varavos da hiäs, on sanottu julgi kui ristikanzoin korgei
tahto; da
huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksii vältämättäh pidäy
puolistua zakonan vallal, ku ristikanzal ei pidäs nosta jälgimäi
tiranijua da vuardamistu vastah; da
huomivoh ottajen, ku pidäy kannattua ystävällizii suhtehii eri kanzoin
välil; da
huomivoh ottajen, ku Yhtistynnyzien Kanzukundien rahvas lujoitettih
Ustuavas oma usko ristikanzan perustehellizih oigevuksih, ristikanzan
persounallizuon arvoh da miehien da naizien yhtenarvozuoh da piätettih
auttua sotsiualistu progressua da elaijan ololoin parandamistu
suurembas vällyös; da
huomivoh ottajen, ku valdivot-jäsenet uskaldettih Yhtistynnyzien
Kanzukundien Organizatsien yhtehizes ruavos auttua kaikkien
kunnivoiččemistu da ristikanzan oigevuksien da perusvällyzien silmäl
piendiä; da
huomivoh ottajen, ku nämien oigevuksien da vällyzien yhtehizel
ellendämizel on ylen suuri merkičys tämän vellallizuon täyttämizekse,
Ylehine Assamblei,
sanou julgi tämän Ristikanzan oigevuksien yhtehizen deklaratsien
tavoittehennu, kuduan täyttämisty vältämättäh pidäy tavoitella kaikil
kanzoil sikse, ku jogahine ristikanzu da yhteiskunnan joga elin,
tädä Deklaratsiedu alalleh silmäl pidäjen, pyrgiettäs opastamizen da
tiijon levittämizen kauti auttamah nenien oigevuksien da vällyzien
kunnivoittamistu, kanzallizien da kanzoinvälizien progressivizien
pidoloin kauti autettas nenien oigevuksien da vällyzien yhtehisty da
effektiivistu tunnustamistu da todevuttamistu kui Organizatsien
valdivo-jäsenien, mugai niilöin kanzoin alovehel, kuduat ollah sen
jurisdiktsien vallan al.
1. stat’t’u
Kai rahvas roittahes vällinny da taza-arvozinnu omas arvos da
oigevuksis. Jogahizele heis on annettu mieli da omatundo da heil
vältämättäh pidäy olla keskenäh, kui vellil.
2. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal pidäy olla kai täs Deklaratsies julgi sanotut
oigevukset da kai vällyöt, eroloi huolimata, oldahes net rodu, nahkan
väri, sugupuoli, kieli, uskondo, poliittizet libo toizenmoizet uskot,
rahvahalline libo sotsiualine roinduperä, omazus-, soslouvii- libo
toizet tilat.
Paiči sidä, ei voi olla nimittumua eruo sen muan libo alovehen
poliittizen, kanzoinvälizen libo oigevuksen stuatusan perustehel,
kuduale kuuluu ristikanzu, sidä huolimata olgah se aloveh rippumatoi,
huolenpivon alaine, vallanalaine libo kuitahto toizin omis oigevuksis
puolendettu.
3. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on oigevus elaigah, vällyöh da persounallizeh
koskemattomuoh.
4. stat’t’u
Nikedä ei sua pidiä orjannu libo vallanalazennu; orjien piendy da
myöndy ollah kielletty kaikis muodolois.
5. stat’t’u
Nikedä ei sua muokata libo käyttiä julmii, ebägumannoloi libo
hänen arvuo alistujii nakazaanieloi.
6. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal, olgah häi hos kus, ollah oigevukset da
juriidizet vellallizuot, häi voibi käyttiä nenii oigevuksii da
täyttiä juriidizii vellallizuksii.
7. stat’t’u
Kai rahvas ollah taza-arvozet zakonan ies da jogahizel on oigevus,
eroloi huolimata, taza-arvozeh oigevuksen puolistamizeh. Kaikil
rahvahil on samanlaine oigevus samanarvozeh puolistamizeh mittumastahto
tädä Deklaratsiedu rikkojas diskriminatsies da kuduastahto tämänmoizeh diskriminatsieh kuhkutandas.
8. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizien toimivaldusuudoloin
effektiivizeh oigevuksien järilleh suandah, ku konstitutsieh libo
zakonah kirjutetut perusoigevukset olla rikottu.
9. stat’t’u
Nikedä ei sua arestuija, ottua kiini libo ajua iäres omavaldazesti.
10. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal hänen oigevuksien da vellallizuksien
miärittelemizekse da hänele azetetun pahanruadosyyttehen
perustallizuon selvilesuandakse on oigevus tävvellizen tazaverdazuon
perustehel sih, ku hänen dieluo kaččos julgi da kaikkii
zakonanmugazuon vuadimuksii täyttäjes rippumatoi da tazapuoline suudo.
11. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal, kuduadu viäritetäh pahanruavos, on oigevus
olla viärättömänny sissäh, kuni hänen viäryön ei tovesteta
zakonallizesti moizen julgizen suudodielon kaččelemizen perustehel,
kuduan aigah hänele rodieu turvattu mahto puolistukseh.
2. Nikedä ei sua suudie pahanruavos mittumantahto ruavon luadimizen
perustehel libo ruadamata olemizes, kuduat niilöin luadijes ei oldu
pahanruadoloinnu kanzallizien libo kanzoinvälizien zakonoin mugah.
Nakazaaniel sežo ei sua olla suurembi, migu se, kudai olis käytetty
silloi, konzu pahanruado oli luajittu.
12. stat't'u
Niken ei voi jouduo alazekse, ku hänen persounallizeh da perehe laigah
segavuttas, omavaldazesti opittas kuovata hänen eländysija, kyzymätä
lugiettas hänen korrespondentsiedu libo yritettäs alendua hänen
kunnivuo da rikkuo mainehtu. Jogahizel ristikanzal oli oigevus suaha
puolistustu zakonan mugah moizes segavumizes libo sen yrityksis.
13. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on vällyoigevus siirdyö da vallita ičelleh
eländykohtu tietyn valdivon rajois.
2. Jogahizel ristikanzal on oigevus lähtie kuduastahto muas, luguh
ottajen oma mua, da kiändyö järilleh.
14. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus eččie turvupaikkua toizis mualois
da käyttiä sidä turvupaikkua.
2. Tädä oigevustu ei sua käyttiä tagahajamizes, ku toven sen
perustehennu on ebäpoliittine pahanruado, libo tego, kudai ei sovi
Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien tavoittehih da printsippoih.
15. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizuoh.
2. Nikes ei sua vägivaldazesti ottua kanzallizuttu, nikel ei ole
oigevustu vägivaldazesti muuttua kanzallizus.
16. stat’t’u
1. Täyzi-igäzikse tulluzil miehil da naizil on oigevus ilmai
mittumiitahto rajoituksii rovun, kanzallizuon libo uskondon perustehel
mennä kirjoih da perustua oma pereh. Heil ollah yhtenmoizet oigevukset
kirjoihmennes, kirjoihmendyy yhtes eläjes da erottuu.
2. Kirjoihmenendy voibi tapahtuo vai silloi, konzu mollembat kirjoih
menijät tävvelleh da omal mieleh tahtotah sidä.
3. Pereh on yhteiskunnan luonnolline piäsolu da sil on oigevus
puolistamizeh yhteiskunnan da valdivon puoles.
17. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus omistua omazuttu kui yksinäh,
mugai yhtes toizienke.
2. Nikel ei sua vägivaldazesti kiškuo hänen omazuttu.
18. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on mielien, ičentunnon da uskon vällyön oigevus;
sih oigevukseh kuuluu vällys muuttua oma usko da mielet da välly
kannattua omua uskuo libo mielii kui yksinäh, mugai yhtes toizienke,
julgizesti libo yksittäin opastujes, jumalanpalvelukses da
uskondollizii da ritualutoimituksii pidäjes.
19. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on mielien vällyön da niilöin sanondan oigevus;
sih oigevukseh kuuluu vällys estiettömästi kannattua omii mielii da
vällys eččie, suaja da levittiä informatsiedu da idejoi kaikin tavoin
da valdivollizii rajoloi huolimata.
20. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on rauhallizien kerähmölöin da
assotsiatsieloin oigevus.
2. Nikedä ei sua vägehes potakoija liittymäh mittumahtahto
assotsiatsieh.
21. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus ottua ozua oman muan
haldivoičendah kohtinazesti libo vällästi vallittuloin edustajien
kauti.
2. Jogahizel ristikanzal on valdivollizeh palveluh tazaverdazen piäzyn
oigevus omas muas.
3. Rahvahan vallal pidäy olla halličuksen vallan perustehennu; täl
vallal pidäy tulla ilmi aiguvälizis da ebäfal’sifitsiiruittulois
valličuksis, kudamii pidäy pidiä yhtehizen da taza-arvozen
valličusoigevuksen mugah peitollizen iäneständän kauti libo toizien
samanarvozien keinoloin kauti, kuduat uskaldetah iäneständän vällytty.
22. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal, kui yhteiskunnan ozanottajal, on oigevus
sotsiualizeh turvuamizeh da hänen arvon kannattamizekse da persounan
vällän kehityksen hyväkse tarvittavien oigevuksien todevuttamizeh
ekonoumizel, sotsiualizel da kultuurizel alal kanzallizien vägilöin da
kanzoinvälizen yhtehizen ruavon kauti da jogahizen valdivon
struktuuran da resursoin mugah.
23. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on ruado-oigevus, oigevus välläl vallita
ruado, oigevus oigieloih da sobizih ruado-ololoih da ruavottomuos
vardoiččemizeh.
2. Jogahizel ristikanzal ilmai mittumuatahto diskriminatsiedu on
oigevus taza-arvozeh palkah samanverdazes ruavos.
3. Jogahizel ruadajal ristikanzal on oigevus oigieh da vältäväh
palkah, kudai turvuas ristikanzale pättävän olemasolemizen hänele da
hänen perehele, da kudai tarbehen mugah tävvendettäs sotsiualizen
turvuamizen toizil varoil.
4. Jogahizel ristikanzal on oigevus perustua ammatillizet liitot da
liittyö ammatillizih liittoloih omien eduloin puolistamizekse.
24. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on huogavundan da joudavan aijan oigevus, sen
luvus motiviiruittun ruadopäivän puolendamizen da aiguvälizen palkatun
loman oigevus.
25. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus moizeh elaijan tazoh, luguh
ottajen syömizet, sovat, eländykohtu, meedikkupalvelu da tarvittavu
sotsiualine palvelu, kudai on tarvittavu tervehyön da hänen da hänen
perehen toimehtuloh niškoi, da oigevus turvuamizeh ruavottomuon,
voimattomuon, niistiekse puutundan, leskevyndän, vahnuon da toizen
tapahtuman varakse, kuduan periä ristikanzu hänes rippumattomien
syylöin periä jiäy ilmai tomehtuloloi.
2. Muamazus da lapsus annetah oigevuksen eriluaduzeh huoldoh da abuh.
Kaikil lapsil, kuduat on suadu kirjoisolos libo ilmai sidä, pidäy olla
yhtenmoine sotsiualine puolistus.
26. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus opastundah. Opastundu pidäy olla
ilmaine vähimytteh sit, mi koskou algu- da keskiopastundua.
Alguopastundu pidäy olla vältämätöi. Tehnizel da ammatillizel
opastundal pidäy olla kaikile suadavis, da korgiel opastundal pidäy
olla yhtenjyttyöh suadavis kaikkih niškoi jogahizen neroloin
perustehel.
2. Opastundua pidäy ohjata ristikanzan persounan tävvellizeh
kehittämizeh da ristikanzan oigevuksien da perusvällyksien
kunnivoittamizen suurendamizeh. Opastundal pidäy auttua keskinästy
ellendämisty, tirpamistu da kaikien kanzoin, roduloin da
uskondollizien joukkoloin välisty ystävytty, da sil pidäy auttua
Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien ruaduo rauhan
säilyttämizekse.
3. Vahnembil on eduoigevus opastundan muvvon valličendas omih
vagahazih lapsih niškoi.
27. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on oigevus välläl ottua ozua yhteskunnan
kultuurizeh elaigah, suaha hyviä kieldy taijos, yhtyö tiedoalan
progressah da käyttiä hyväkse sen hyvii.
2. Jogahizel ristikanzal on oigevus hänen moizien moraalizien da
ainehellizien eduloin puolistamizeh, kuduat ollah hänen luajittuloin
tiedo-, literatuuran libo taidoalan tevoksien tuloksennu.
28. stat’t’u
Jogahizel ristikanzal on oigevus sotsiualizeh da kanzoinvälizeh
kundoh, kuduan mugah täh Deklaratsieh kirjutetut oigevukset da
vällyöt voidas todevuo tävvelleh.
29. stat’t’u
1. Jogahizel ristikanzal on vellallizuksii yhteiskunnan ies, vai sit
voi tapahtuo välly da tävvelline hänen persounan kehitys.
2. Omii oigevuksii da vällyzii todevuttajes jogahistu ristikanzua
kohti voibi käyttiä vai moizii rajoituksii, kuduat ollah miärätty
zakonal juuri sih niškoi, ku olis turvattu tarvittavu toizien
oigevuksien da vällyzien tunnustamine da kunnivoittamine da oldas
täytetty zakonanmugazet moralin, yhteiskunnallizen kunnon da yhtehizen
toimehtulemizen vuadimukset demokruattizes yhteiskunnas.
3. Nenien oigevuksien da vällyzien todevuttamine nikonzu ei voi olla
risturiijas Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien piätavoittehien
da printsipoinke.
30. stat’t’u
Ni mi täh Deklaratsieh kirjutettu ei voi olla sellitetty, kui
kudualetahto valdivole, rahvasjoukole libo erillizile rahvahile
annettu oigevus toimie mittumaltahto alal libo luadie midätahto täh
Deklaratsieh kirjutettuloin oigevuksien da vällyzien hävittämizekse.